| 1 | |
HStAOrient5a: 45r taḥtında zāʾil olsa felek-i Şemsüñ on iki cüzʾi miqdārı // bu taqdīrce nıṣf‑i müstenīri bize māʾil olub ṣūret‑i hilāl // ḥāṣıl olur. Baʿdehū tedrīcle nūrı ziyāde olub ḥattā Şemse muqābil // olub vech‑i müstenīri bize mecāzī olub bedr‑i kāmil // olur. Ve gāh olur ki ẕikr olınan ictimāʿ Şemsüñ // mürūr ėtdügi ṭarīqde vāqiʿ olur. Pes Qamer Şems ile bizüm mā‑beynümüzde // ḥaylūle ėderse Şemse küsūf vāqiʿ olur. Ve gāh olur ki Qamer // Şemse istiqbāl ėdüb bedr olduġı zamānda Şemsüñ // mürūr ėtdügi ṭarīqe vāqiʿ olur. İkisinüñ mā‑beynine arż // ḥāʾil olub arżuñ ẓılli ḥāʾil olub arżuñ ẓılli // Qamerüñ Şemse muqābil olan vechine muttaṣıl olub vech‑i // Qamer żavʾ‑i Şemsle müstażā olmayub ẓalām‑i aṣlīsi üzre // qalur. Aña ḫusūf dėrler. Allāhu aʿlamu bi‑ḥaqīqati l‑ḥāl. Mesʾele: // Fī [ṭabīʿati] maʿrifati l‑arż wa‑ṭabaqātihā (el-cevāb) wa‑ḥaqīqati l‑layl // wa‑n‑nahār wa‑ḥaqīqati s‑sana wa‑š‑šahr. Evvelā s̱ābitdür ki arż // kürīyetü ş‑şekldür ve kürīyet-i arża dāʾir bir mesʾele‑i ġarībe vardur. // Mes̱elā dėrler ki vech‑i arżı cemīʿan seyr müyesser olsa ve mevżıʿ‑i vāḥidde // üç şaḫṣı müteferriq qılsalar biri cānib‑i ġarba // gitse āḫarı cānib‑i şarqa gitse s̱ālis̱ ol mevżıʿda muqīm Marginal note (1) in Orient 5a, fol. 45r, left: Tevżīḥ‑i mesʾele budur ki dāʾire‑i // bürūc ki üçyüz altmış dereceye münqasımdur. // Pes farżā maşriqīden ve maġribīden her birinüñ // ḥareketleri her günde ve her gėcede taqrīben // yigirmi iki fersaḫ olsa derece‑i vāḥide // muqābili ḥareket ėtmiş olur. Nite‑kim yėrinde // beyān olınmışdur. Qaçan şems şarqınuñ // semt‑i reʾsine ʿavedet ėtse yevmi // yevm‑i tāmm olmamış olur belki semt‑i // reʾsden mürūr ėden üçyüz elli // ṭoquz derece olur. Zīrā gendünüñ // seyri bir gün bir gėcede devrān‑i // felekden bir derece naqṣ ėder. Ammā // qaçan şems semt‑i reʾs‑i muqīme ʿavdet // ėtse üzerinden tamām bir gün // geçmiş olur ve semt‑i reʾsden // üçyüz altmış derece mürūr ėtmiş // olur. Ammā qaçan şems semt‑i // reʾs maġribīye ʿavdet ėtse üzerinden // tamām bir gün geçmiş olur ve semt‑i // reʾsinden üçyüz altmış bir derece // mürūr ėtmiş olur. Pes maġribīnüñ seyri bir gün bir gėcede devre‑i // feleke bir derece ziyāde ėtmiş olur. // Ve bu minvāl üzre muqīmüñ // senesi tamām olur maşriqīnüñ // sene‑i tāmme ve üçyüz altmış // derece ziyādesi olur. Ol // taqdīrce yevm ictimāʿ‑i muqīme nisbet // cumʿa olıcaq şarqīye nisbet sebt // olmaq lāzım gelür. Zīrā ḥisābınca // sene‑i tamām olmaġa bir gün // daḫı lāzım ve maġribīnüñ // seneden üç yüz altmış // derece nāqıṣ olınur. Pes bir // yıldan bir gün ve bir gėcesi // eksik olur ol taqdīrce // yevm‑i ictimāʿ bu ki nisbet ḫamīs // olur. Bir emr‑i ġarīb daḫı budur // ki bir şaḫṣ Qosṭanṭinīyede vāqıf // olsa şaḫṣ‑i āḫar cānib‑i şarqa // ve birisi daḫı cānib‑i ġarba sāʾir // olsa şarqa giden bilād‑i // şarqīden mes̱elā // Samarqanda // varsa ve ġarba giden mes̱elā ġarbīden Tūnise varsa şarqīnüñ vāqıfa nisbet ṭulūʿ‑i şems qaç derece // muqaddim ise ġarbīnüñ daḫı ġurūb‑i şems ol miqdār muʾeḫḫir olur. Mes̱elā Samarqanda vaqf-i ʿaṣr olsa Tūnisde leyl olur. İlā ġayri ẕālika. Min lehū. |